Cudurka macaanka (diabetes)
Cudurka macaanka (diabetes) waa xanuun dabadheera oo saameeya sida jidhku u isticmaalo sonkorta (glucose) dhiigga ku jirta. Glucose waa isha ugu weyn ee tamarta unugyada jidhkaaga u baahan yihiin si ay u shaqeeyaan. Waxaa jira laba nooc oo waaweyn oo cudurka macaanka ah:
1. Diabetes-ka Nooca 1aad
- Waa nooc ka mid ah oo dhacda marka unugyada difaaca jidhka (immune system) ay weeraraan unugyada soo saara insulinta ee ku jira ganaca (pancreas).
- Insulintu waa hormoonka jidhka ka caawiya in glucose-ka dhiigga laga soo geliyo unugyada.
- Noocan waxaa badanaa lagu arkaa carruurta iyo dadka da’da yar.
Calaamadaha:
- Harraad badan
- Kaadida oo badata
- Miisaanka oo yaraada
- Daal fara badan
2. Diabetes-ka Nooca 2aad
- Waa noocka ugu badan ee diabetes-ka, waxaana sababa marka jidhku uusan si wanaagsan uga jawaabin insulinta ama uu jirku sameeyo insulinta oo aan ku filnayn.
- Noocan waxaa caadiyan lagu arkaa dadka waaweyn, gaar ahaan kuwa cayilan ama leh nolol aan firfircoonayn.
Calaamadaha:
- Aragga oo daciifa
- Nabarrada oo si dhib leh u bogsada
- Dareenka gacmaha iyo lugaha oo yaraada
- Daal iyo awood darro
3. Diabetes-ka Xilliga Uurka
- Waxaa lagu arkaa dumarka uurka leh, gaar ahaan kuwa aan horay u lahayn diabetes.
- Waxaa laga yaabaa inay halis u tahay hooyada iyo ilmaha haddii aan la daaweyn.
Daaweynta iyo Maareynta:
- Cuntada caafimaadka leh: Cun cunto isku dheelitiran oo ay ku jiraan khudaarta, miraha, iyo borotiinka.
- Jimicsi joogto ah: Jimicsi fudud sida socodka ama dabaasha ayaa muhiim ah.
- Dawooyinka iyo Insulinta: Ku xiran tahay nooca diabetes-ka, waxaa loo baahan karaa dawooyin ama cirbado insulin.
- Kormeerka Sonkorta: Si joogto ah u cabir heerka glucose-ka dhiiggaaga.
- Ka-hortagga Dhibaatooyinka: Sida dhibaatooyinka kelyaha, aragga, iyo cagaha, kormeer caafimaad oo joogto ah ayaa muhiim ah.
Haddii aad qabtid su’aalo gaar ah ama aad u baahan tahay talo caafimaad, si gaar ah ula xiriir dhakhtar ama xirfadle caafimaad.
